Ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ποιητής, πεζογράφος, φωτογράφος, «πατέρας» του ελληνικού υπερρεαλισμού
και από τους πρωτοπόρους της ψυχανάλυσης στη χώρα μας, γεννήθηκε στη Μπράιλα της Ρουμανίας,
στις 2 Σεπτεμβρίου 1901. Ήρθε στην Ελλάδα, στην Ερμούπολη της Σύρου, με τους γονείς του το 1902. Ο
πατέρας του, Λεωνίδας, με καταγωγή από την Άνδρο, ήταν από μεγαλοαστική οικογένεια, εφοπλιστής,
και ήταν αυτός που ίδρυσε την Εθνική Ατμοπλοΐα Ελλάδος, όταν το 1908 εγκαταστάθηκαν τελικά στην
Αθήνα.
Ο Ανδρέας Εμπειρίκος τελείωσε τη σχολή Μακρή στην Αθήνα και υπηρέτησε στο Πολεμικό Ναυτικό. Το 1919 γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου παρακολούθησε μαθήματα
φιλοσοφίας και αγγλικής φιλολογίας, αλλά τον επόμενο χρόνο διέκοψε τις σπουδές του για να
ακολουθήσει τη μητέρα του στη Λωζάνη, όπου εγκαταστάθηκε μετά τον χωρισμό της με τον πατέρα
του. Εκεί, σπούδασε Οικονομικά και ξεκίνησε να γράφει τα πρώτα του ποιήματα.
Το 1921 εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, όπου εργαζόταν στις ναυτιλιακές επιχειρήσεις του πατέρα του,
αλλά σπούδαζε ταυτόχρονα φιλοσοφία και αγγλική φιλολογία στο King’s College.
Το 1926, μετά από σύγκρουση με τον πατέρα του, έφυγε από το Λονδίνο για το Παρίσι. Εκεί ήταν που
μυήθηκε στην ψυχανάλυση από τον Ρενέ Λαφόργκ και ήρθε σε πρώτη επαφή με τις θεωρίες του
Χέγκελ, του Μαρξ και του Ένγκελς. Το 1929 γνώρισε τον κύκλο των υπερρεαλιστών και μυήθηκε στην
τεχνική της αυτόματης γραφής, χαρακτηριστικό της σουρεαλιστικής ποίησης.
Το 1931 θα επέστρεφε στην Ελλάδα για να εργαστεί στα Ναυπηγεία Βασιλειάδη που ανήκαν στην
οικογένειά του. Λίγα χρόνια αργότερα θα δήλωνε την παραίτησή του, για ιδεολογικούς λόγους, και θα
αποφάσιζε να αφοσιωθεί εξ’ ολοκλήρου στη λογοτεχνία και στην ψυχανάλυση. Γνώρισε τον Οδυσσέα
Ελύτη, τον Νικόλαο Καλαμάρη (Κάλας) και τον Νίκο Εγγονόπουλο, ποιητές επίσης προσανατολισμένους
προς τον υπερρεαλισμό, και συσχετίστηκε μαζί τους στενά.
Από το 1935 έως το 1951, ο Ανδρέας Εμπειρίκος ασχολήθηκε επαγγελματικά με την ψυχανάλυση, και
ήταν μέλος της πρώτης ελληνικής ψυχαναλυτικής ομάδας που έγινε δεκτή από τη Γαλλική
Ψυχαναλυτική Εταιρεία.
Από το 1935 έως το 1951 ασχολήθηκε επαγγελματικά με την ψυχανάλυση και υπήρξε ιδρυτικό μέλος
της πρώτης ελληνικής ψυχαναλυτικής ομάδας, η οποία έγινε δεκτή από τη Γαλλική Ψυχαναλυτική
Εταιρεία.
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής διοργάνωνε στο σπίτι του τακτικές συναντήσεις με φίλους του. Εκεί
πρωτοδιαβάστηκαν τα ποιήματα «Αμοργός» του Νίκου Γκάτσου, «Μπολιβάρ» του Νίκου
Εγγονόπουλου, «Ursa Minor» του Τάκη Παπατσώνη και πολλά άλλα.
To 1955, έκανε την πρώτη του φωτογραφική έκθεση στην Αθήνα. Ο Εμπειρίκος αντιμετώπιζε τη
φωτογραφία σαν μια δημιουργική ανάπλαση και προέκταση της πραγματικότητας και όχι απλά σαν
αποτύπωμα μνήμης.
Η Άνδρος, τόπος καταγωγής του πατέρα του, έχει πρωταγωνιστικό ρόλο σε πολλά ποιήματά του. Εκεί
επέστρεφε κάθε φορά που ένιωθε την ανάγκη να αναγεννηθεί, και εκεί πέρασε το μεγαλύτερο μέρος
του χρόνου του ανάμεσα στο 1951 και στο 1957, για να ολοκληρώσει το έργο του «Ο Μεγάλος Ανατολικός», ένα ερωτικό μυθιστόρημα, ίσως το πιο τολμηρό νεοελληνικό έργο, που εκδόθηκε τελικά
1990 από την ΑΓΡΑ.
Το 1964 η δισκογραφική εταιρεία «Διόνυσος» κυκλοφόρησε τον δίσκο «Ο Εμπειρίκος διαβάζει
Εμπειρίκο», όπου ακούγονται ποιήματα από τις συλλογές «Υψικάμινος», «Ενδοχώρα» και «Οκτάνα».
Ο Ανδρέας Εμπειρίκος πέθανε στις 3 Αυγούστου 1975 στην Κηφισιά από καρκίνο του πνεύμονα. Ένα
μεγάλο μέρος του έργου του παρέμεινε ανέκδοτο μέχρι τον θάνατό του, για να αρχίσει να εκδίδεται
μεταθανάτια με τη φροντίδα του γιου του Λεωνίδα και των εκδόσεων ΑΓΡΑ.
* Κείμενο από Δέσποινα Γιαχάκη